Ðiểm khác biệt giữa thiền quán, vipassana, và những loại thiền khác rất là quan trọng, mà chúng ta cần phải hiểu cho thật rõ điều này.  Trong đạo Phật có hai loại thiền (meditation) khác nhau.  Chúng khác nhau về phương pháp thực hành, về cách hoạt động, và về những trạng thái tâm thức.  Hai loại thiền ấy là thiền quán (vipassana) và thiền định (samatha).

 Thiền quán, vipassana, còn được dịch là thiền Minh Sát, có nghĩa là một ý thức, một cái thấy rõ ràng và chính xác về những gì đang xảy ra.  Thiền định, samatha, còn được dịch là thiền tĩnh lặng hay thiền chỉ, có nghĩa là dừng lại.  Ðây là một trạng thái khi tâm ta tập trung vào một đối tượng duy nhất nào đó, dừng lại, và không đi ra ngoài đối tượng ấy.  Khi làm được như vậy, một trạng thái an lạc sẽ lan tỏa khắp thân tâm hành giả.  Một trạng thái tĩnh lặng rất sâu sắc mà ta phải tự chính mình kinh nghiệm mới có thể hiểu được.  Và đa số thì những phương pháp thiền của chúng ta đều được dựa trên yếu tố định này.  Theo phương pháp này thì hành giả tập trung tâm ý mình vào một đối tượng duy nhất nào đó, như là một lời cầu nguyện, một bài kinh, một ngọn nến, hoặc là một linh ảnh nào đó, và loại bỏ hết tất cả những tư tưởng và nhận thức khác ra khỏi tâm thức của mình.  Và kết quả là hành giả sẽ cảm thấy một sự hỷ lạc rất lớn, nhưng nó chỉ có mặt cho đến khi ta xả thiền.  Cảm giác ấy rất là nhiệm mầu, tốt đẹp, nhiều ý nghĩa, và lôi cuốn, nhưng nó cũng chỉ là tạm bợ mà thôi.

 Thiền quán, vipassana, thì chú tâm vào yếu tố kia: tuệ giác.  Hành giả thực tập thiền quán chỉ dùng yếu tố định như là một phương tiện, giúp cho chánh niệm của họ có thể lần hồi đục vỡ đi bức tường vô minh, đã hằng che ngăn ánh sáng của thực tại.  Ðây là một tiến trình từ tốn và đều đặn.  Nó mất nhiều năm tháng, nhưng rồi sẽ có một ngày, một nhát búa của hành giả sẽ làm bức tường vô minh ấy sụp đổ, và không gian chung quanh sẽ ngập tràn ánh sáng.  Con đường chuyển hóa được hoàn tất.  Ta gọi đó là giải thoát và nó sẽ rất vững bền.  Giải thoát là mục tiêu của mọi trường phái trong đạo Phật.  Nhưng con đường đi đến đó có rất nhiều lối rẽ khác nhau.

 Trong đạo Phật có rất nhiều trường phái khác biệt nhau.  Chúng được phân chia ra làm hai dòng tư tưởng lớn là Bắc tông (Mahayana) và Nam tông (Theravada).  Phật giáo Bắc tông được truyền qua khắp các vùng Ðông Nam á, ảnh hưởng sâu rộng đến nền văn hóa của những quốc gia như là Trung hoa, Ðại hàn, Nhật bản, Tây tạng và Việt nam.  Một tông phái lớn của đại thừa là Zen, được truyền bá sâu rộng ở Nhật bản, Ðại hàn và Việt nam.  Và Phật giáo Nam tông thì được du truyền qua những quốc gia miền Nam á và Ðông Nam á như là Tích lan, Thái lan, Mã lai, Lào và Cam bốt.  Và quyển sách này là đặc biệt nói về phương pháp hành thiền của Phật giáo Nam tông.